Pruiksma en winterverwachting

Discussieer mee over alles wat met het weer, weerkunde en de wereld eromheen te maken heeft
Adrie
Berichten: 624
Lid geworden op: 30-06-1983

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door Adrie » 09-11-2014 00:04

Gebruik dit topic aub voor de relatie onweer in november --> karakter daarop volgende winter en niet voor allerlei andere discussies over (vermeende) verbanden tussen najaar en winter.

John
Berichten: 7852
Lid geworden op: 31-10-1980

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door John » 09-11-2014 17:42

Het is hier wachten op de uitgebreide documentatie over Pruiksma, zoals aangekondigd door Harrie Laanstra.
Laatst gewijzigd door John op 09-11-2014 17:42, 1 keer totaal gewijzigd.

Oud-forumlid
Berichten: 170

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door Oud-forumlid » 09-11-2014 17:53

Vul hier je reactie in...
John schreef:Het is hier wachten op de uitgebreide documentatie over Pruiksma, zoals aangekondigd door Harrie Laanstra.


Ja, ik kom daar beslist mee. En wel zo spoedig mogelijk. Echter het vergt van mij nogal wat research en uitzoekwerk. Bovendien moet ik het dan ook nog 't liefst zo kort en bondig mogelijk beschrijven. Om dat allemaal uit te schrijven, vervult mij met de nodige tegenzin; het meeste is voor mij gesneden koek en ik heb daar gewoon niet zo'n zin aan. Ik heb trouwens doorgaans ook niet zo heel veel tijd beschikbaar, dus het moet echt even tussen de boodschappen door.
Maar afspraak is afspraak, dus mijn verifieerbare bijdrage komt eraan. Ik kan alvast wel melden dat het een objectief verhaal wordt, omdat ik ook wat zwakke kanten van de Pruiksmatheorie ben tegengekomen. Voor de liefhebber kan het trouwens best ook smullen worden, want de casussen van allerlei interessante winters uit de jaren '60 en '70 moeten erbij worden betrokken.
Laatst gewijzigd door Oud-forumlid op 09-11-2014 17:59, 1 keer totaal gewijzigd.

Oud-forumlid
Berichten: 170

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door Oud-forumlid » 30-11-2014 14:01

De maand november loopt af en dus is het tijd even stil te staan bij de Friese weervoorpeller L.D. Pruiksma (1899-1983). Voor de weerprofeet uit Boksum (Fr.) was immers het al of niet voorkomen van onweer in november van betekenis voor de winter. Komt er in de slachtmaand in het geheel geen onweer voor, dan is volgens hem de kans op een strenge winter groot, al kan het doordringen van de koude lucht op zichzelf wel een onweersbui uitlokken.
Pruiksma’s uitspraken werden jarenlang door weerman Hans de Jong opgetekend en via zijn weerberichten doorgegeven. In de jaren ’70 waren Pruiksma’s uitspraken min of meer heilig. Je hoopte toen zo dat hij eens een strenge winter zou aankondigen, echter telkens tevergeefs.

Hans de Jong constateerde echter zelf ook al dat wie de boeken van het KNMI erop naslaat, tot de slotsom komt dat Pruiksma’s theorie: bij 0 of ten hoogste 1 onweersdag in november een strenge winter, bij meer onweersdagen een zachte winter of een kwakkelwinter, in de cijfers niet zo goed tot uiting komt. Althans er is geen sprake van een 100% slagingspercentage.

Tot de strengste winters van de 20e eeuw behoren die van 1929, 1940, 1941, 1942, 1947, 1956 en 1963. Geen enkele eraan voorafgaande novembermaand ging, bekeken over heel Nederland, zonder onweer voorbij, al was het aantal onweersdagen soms heel gering. De aantallen onweersdata waren respectievelijk: 9, 6, 7, 2, 2, 5 en 1. Dat een onweersloze november niet per se door een koude of strenge winter gevolgd hoeft te worden, is in de vorige eeuw tweemaal gebleken: zowel november 1945 als november 1983 hadden 0 onweersdagen en er volgden toch zachte winters op. In de catalogus met uitspraken van Pruiksma die hierna volgt kom ik ook nog terug op andere ‘missers’ .

Niettemin is het toch interessant Pruiksma’s theorie in het achterhoofd te houden. Hij keek namelijk niet altijd slechts ‘wettisch’ naar het aantal onweersdagen, maar er kwam ook wat Hans de Jong noemde ‘een portie ongedefinieerde gevoelsmatigheid’ bij aan te pas en ook dat is niet waardeloos, hoewel de wetenschap geen subjectiviteiten erkent. Het kwam daarom weleens voor dat Pruiksma na een november met meerdere onweersdagen toch een voorbehoud maakte voor later in de winter en zijn winterprognose naderhand nog eens tegen het licht hield. Dat heeft in sommige jaren alsnog tot verrassende uitspraken geleid die m.i. Pruiksma’s vakmanschap onderstrepen.

Pruiksma begon omstreeks 1952 met termijnverwachtingen te experimenteren. Ik heb zijn uitspraken vanaf 1964 kunnen achterhalen. Maar Hans de Jong maakt in 1967 gewag van inzage in Pruiksma’s weerjournaal, waarin vanaf 1952 de weersontwikkelingen aan de hand van de prognoses waren bijgehouden. Hans de Jong constateerde toen: “Het heeft ons in de overtuiging gesterkt, dat de Boksumer profeet er zelden naast zit”.

Ik wil besluiten met een karakteristieke beschrijving van de waardering voor Pruiksma van de hand van Hans de Jong; “Nu is het een feit, dat iemand, die in Nederland ‘op de tast’ een zachte winter voorspelt bij voorbaat al een grote kans op succes heeft. De normale gang van zaken in ons klimaat is immers: door IJslanddepressies gestuurde weertypen met zuidwestelijke winden. Koude en strenge winters ‘geïmporteerd van het continent’ zijn sterk in de minderheid. Als dus in het najaar de westelijke of noordwestelijke circulatie flink wat tam-tam maakt, is de kans groot, dat die onbestendigheid niet maar zo ineens stopt, maar weken en maanden doorgaat, gevolg…. alweer een milde winter. In de wetenschappelijke wereld noemt men die neiging tot doorrammen: persistentie.
Het is de verdienste van deze man in Boksum nu, dat hij dit verschijnsel, zonder dat dure woord te kennen, tijdens zijn lange buitenleven bij de boer zelf opgespoord heeft. Een kwestie van nauwlettend waarnemen en het verband vinden. Wat de kamergeleerden achter hun bureau ontdekten, vond Pruiksma op zijn dooie akkertje zonder statistieken en wetenschappelijke verhandelingen uit. Ik heb een zwak voor deze Fries, die niet zo maar een mooi verhaaltje uit zijn duim zuigt, maar eerst serieus nadenkt voor hij zijn zegje zegt. Daarom…. Petje af voor Pruiksma”.

In een afzonderlijke bijdrage zal ik alle door mij achterhaalde uitspraken van Pruiksma in een catalogus samenbrengen.
Laatst gewijzigd door Oud-forumlid op 30-11-2014 14:07, 1 keer totaal gewijzigd.

Gerard
Berichten: 13570
Lid geworden op: 31-12-2004

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door Gerard » 30-11-2014 15:49

De beloofde openheid van zaken kan ik nog niet gewaar worden.
Wel zie ik een fraai, prozaïsch en romantisch verhaal over de landman Pruiksma, in goed geschreven Nederlands, wat op zich aangenaam is.

Ik zie nu - naderhand - hieronder de verwachte openheid van zaken. De melding van Harry in de roepdoos was wat prematuur, zo bleek.
Laatst gewijzigd door Gerard op 30-11-2014 17:35, 1 keer totaal gewijzigd.

Oud-forumlid
Berichten: 170

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door Oud-forumlid » 30-11-2014 16:37

EEN CATALOGUS VAN WINTERUITSPRAKEN VAN L.D. PRUIKSMA (1899-1983)

Hier volgt een overzicht van uitspraken die ik heb kunnen achterhalen. Bron hoofzakelijk weerberichten van Hans de Jong, gepubliceerd in uiteenlopende dagbladen.

1964-1965. De eerste winter waarvan ik zwart op wit een uitspraak van Pruiksma heb kunnen achterhalen. Hij voorspelde met de Kerstdagen geen strenge vorst , maar het lot der ironie wil dat het juist tijdens Kerstmis 1964 koud is met sneeuw en wel degelijk plaatselijk strenge vorst. In januari en februari bestaat er volgens Pruiksma kans op een periode met flinke vorst, maar over het geheel gezien acht hij een strenge winter onwaarschijnlijk. Schaatsvorst is er niet in januari en februari 1965, het is vaak zacht en onstuimig. Wel een koude maartmaand.

Breaking news: Pruiksma verwacht in 1965 een extra natte zomer! Dit is perfect uitgekomen.

1965-1966 – een zeer interessant geval. November 1965 in ons land al een serieuze koudegolf. Noord-Scandinavië beleeft de strengste winter sinds in elk geval 1860 en de ijsgrens in de Oostzee reikt nog aanzienlijk zuidelijker dan in de beruchte winter van 1962-1963. In dit licht zijn Pruiksma’s uitspraken over deze winter de aandacht waard. Reeds op 13 november 1965 voorspelt Pruiksma op grond van het geringe aantal onweders in de herfst tot dan toe een mooie winter met een zeer grote kans op een Elfstedentocht. Een langdurige winter is volgens hem zelfs niet ondenkbaar. Begin december 1965 zit Pruiksma nog steeds op deze lijn: December wordt geen depressiemaand, waarschijnlijk staan we met Kerstmis weer op de schaats. Ook in januari verwacht ik strenge vorst! En in een p.s. schrijft hij: Zeer waarschijnlijk een langdurige winter. Hans de Jong vindt het allemaal wel erg ijselijk klinken…
December 1965 ontpopt zich juist als een extreem natte depressiemaand en op 7 december 1965 haalt Pruiksma bakzeil. De frequentie van onweders van eind november en begin december hebben hem tot andere gedachten gebracht (in november 1965 7 onweersdagen): Hij distantieert zich van zijn eerder gegeven voorspelling over een lange en strenge winter. Het wordt een kwakkelwinter of …. helemaal geen winter. In januari volgt nog een vorstperiode en in februari een brute aanslag van de winter met zware ijzel- en sneeuwstorm in Noord-Nederland. Een bijzonder luchtdrukpatroon kenmerkte deze winter.

1966-1967. November telt 7 onweersdagen. Pruiksma meldt: Ik verwacht een zachte, maar wel natte winter. Waarschijnlijk kan er in januari of februari een tijdelijk wintertje tussendoor komen, maarhet blijft dan kwakkelen, zodat we ook dit jaar weer geen Elfstedentocht zullen krijgen. Deze voorspelling is raak.

1967-1968: Een zachte winter of een kwakkelwinter. Dit klopt.

1968-1969. Interessante winter. Wordt momenteel ook genoemd in verband met theorie Judah Cohen. Afwijkende luchtdrukpatronen vanaf de herfst. Op 3 december 1968 bericht Pruiksma: Voor Kerstmis meer troebelheid dan vorst, maar in januari een flinke vorstperiode en een grote kans op een Elfstedentocht. Het zou best eens een langdurige winter kunnen worden met aanhoudende kou in februari. November had zeer weinig onweer gegeven. Echter op 27 december was er in Zeeland en Zuid-Holland sprake van fors onweer en dat onweer heeft volgens Pruiksma de winter de kop ingeslagen. Er volgt een vorstvrije januarimaand – dus helemaal geen flinke vorstperiode – en het is uit schaatsoogpunt een ronduit teleurstellend seizoen. Ik vind dit niet een wintervoorspelling die in het voordeel van Pruiksma pleit.

Dat geldt ook voor de winter 1969-1970. November heeft een record aantal onweersdagen van 15 en Pruiksma kondigt een zachte winter of een kwakkelwinter aan. Maar de nadruk ligt toch op een zachte winter; er wordt weinig verwacht. In werkelijkheid wordt het een pittige kwakkelwinter. December de koudste sinds 1890 en ook in januari en februari steeds neiging tot koud weer. Veel vorstverlet in de bouw!

1970-1971: Weerkundigen en klimatologen wisselen van gedachten over een eventuele koude of strenge winter. Pruiksma verwacht op grond van 7 onweersdagen in november en het uitblijven van onweer in december een zachte januarimaand. Hij verwacht wel een koudegolf tussen 2 februari en 12 maart 1971. Deze winter heeft een veelbelovende koudegolf van 23 dec. – 8 jan. In maart volgt een historische koudegolf. In januari en februari echter open winterweer. Pruiksma’s voorspelling komt in deze winter uitstekend uit!

1971-1972: 7 onweersdagen in november. Pruiksma verwacht een zachte of een kwakkelwinter. Rond de overgang van januari en februari zou het nog wel even tot flinke vorst kunnen komen. Over het algemeen is deze voorspelling uitgekomen.

1972-1973: 11 onweersdagen in november. Pruiksma voorspelt een zachte of een kwakkelwinter. Half januari misschien even wat kou, die streng kan beginnen. Maar geen doorzettende winter. Geen Elfstedentocht. Deze voorspelling is uitgekomen.

1973-1974: 12 onweersdagen in november. Pruiksma voorspelt een normale winter of een kwakkelwinter. Het wordt een uitgesproken zachte winter zonder schaatsijs.

1974-1975: Dit is de moeder aller zachte winters…. Maar in november wekenlang zacht weer en opmerkelijk weinig onweer. Op 23 november 1974 kondigt Pruiksma kou van betekenis aan in februari 1975. Dan komt er strenge vorst volgens hem, in november tot dan toe slechts één onweersdag. Maar onverwacht vanaf woensdagavond 27 november 1974 felle kouinval in de hogere luchtlagen met bij ons felle onweersbuien. Pruiksma stelt zijn prognose bij en verwacht in februari slechts nog wat lichte vorst. December en januari worden volgens hem zacht. Deze voorspelling is perfect uitgekomen.

1975-1976: In november eigenlijk slechts 2 onweersdagen. Pruiksma voorspelt een kwakkelwinter. Als geheel wordt het een zachte winter, wel een serieuze vorstperiode met uitgebreide schaatsmogelijkheden eind januari met uitloop in februari.

1976-1977: Een interessant seizoen, omdat het genoemd wordt als een potentiële strenge winterkandidaat volgens de theorie van Judah Cohen. Pruiksma’s ‘second opinion’ is in dit verband boeiend. Bij hem geen spoor van twijfel: November 6 onweersdagen. Pruiksma verwacht een zachte winter. Vanwege 16 onweersdagen in september zal december volgens hem aan de natte kant zijn. Een Elfstedentocht zit er niet in, doch in januari zal er wel eens een schaatstocht kunnen worden uitgeschreven. Over het algemeen klopt deze wintervoorspelling, zij het dat die schaatstocht in januari er beslist niet gekomen is. Januari en februari zijn zachte maanden.

1977-1978: Al op 23 november is Pruiksma klaar met deze winter. Vanwege een overmaat aan onweersdagen tot dan toe verwacht hij een zachte winter of een kwakkelwinter. Over het algemeen klopt deze voorspelling. In februari wel een vorstperiode met schaatsweer.

1978-1979: Een zeer controversiële winter en een omstreden voorspelling van Pruiksma. November is wekenlang rustig en zacht, maar na de 25e kouinval met enkele forse buien en ook fors onweer. Pruiksma kondigt een kwakkelwinter aan, maar zegt wel: Het is lange tijd kiele kiele geweest. Door het langdurige zachte en droge novemberweer, leek het erop alsof we regelrecht afstevenden op een strenge winter mét Elfstedentocht, maar ja… dat onweer in de laatste week van november hè. Dat heeft de winter de kop ingedrukt. Nu geldt: Man op ijs, ijs weer weg. Er volgt een historische winter die voor de weeramateur van begin tot eind fascinerend is. Maar geen Elfstedentocht, wel formeel het predikaat ‘streng’. Hans de Jong constateert later toch dat er feitelijk te weinig echte droge Russische kou in deze winter naar ons toe is gekomen. Eigenlijk is het een ‘strenge kwakkelwinter’. En ergens voel je het gelijk van Pruiksma. Stel nu eens dat het in de laatste novemberweek van 1978 niet geonweerd zou hebben. Hoe zou het dan in de winter van 1978-1979 vergaan zijn? We zullen het nooit weten!

1979-1980: In november 11 onweersdagen. Vooral begin november is nogal scheutig met onweer. Op grond daarvan verwacht Pruiksma een kwakkelwinter. Er zal echter genoeg geschaatst kunnen worden, maar een Elfstedentocht zit er weer niet in. Deze voorspelling klopt. In januari een alleraardigste vorstperiode met prachtig schaatsijs. Maar na de winter vol reuring van 1978-1979 had alleen een superwinter nog indruk kunnen maken.

1980-1981: Een zeer verrassende uitspraak van Pruiksma! November 1980 heeft een koudegolf gegeven en aan het eind van de maand toch nog op 3 dagen onweer. Maar op 4 december spreekt Pruiksma verlossende woorden: De vraag van dit ongenblik is: Komt er een Elfstedentocht? De Leeuwarder Courant bericht: Volgens de bekende weerprofeet Loklke Pruiksma wel degelijk. Hij voorziet de Elfstedentocht in februari. “Het wordt” zegt hij “geen kwakkelwinter, maar…. een strenge winter!”. In een interview met Fred Lammers in Trouw in januari 1981 herroept Pruiksma echter zijn voorspelling en mij is dat destijds ontzettend tegengevallen! Hij zegt: “Mijn voorspelling van een strenge winter een maand geleden heb ik gebaseerd op het aantal onweders dat ik in november heb waargenomen. Dat was er maar één. Nu ik de officiële gegevens van het KNMI heb, die komen eens in de twee maanden, blijkt dat het vijf keer heeft geonweerd. Nou dat is overtuigend. Dan komt er geen strenge winter”. En daarmee was het over en uit!

Het was tevens de laatste wintervoorspelling van Pruiksma. Met ingang van de winter van 1981-1982 deed hij geen voorspellingen meer. In augustus 1983 overleed Pruiksma.

Nadien zijn er nog interessante winters geweest, waarin het ook zin heeft even te kijken naar de onweersfrequentie. In november 1984 enkele onweersdagen, in december weinig of geen onweer. Winter met Elfstedentocht in 1985.

1985-1986: November met wel 14 onweersdagen… Toch in februari de meest bestendige vorstperiode sedert de strenge winter van 1963 en een Elfstedentocht.
In 1996-1997 een klassieke winterperiode met binnen de kortste keren Elfstedenklaar ijs, op 4 januari 1997 Elfstedentocht. De voorafgaande november had weliswaar geen forse onweerssituaties, maar het onweerde wel frequent, in totaal op wel 11 dagen…. Formeel was de winter van 1997 niet streng, maar hoe kon het dan toch tot die Elfstedentocht komen, vraag je je bij zoveel onweersdagen af.

Interessant is 2011-2012. November slechts één onweersdag, volgens het criterium van Pruiksma moet gesproken worden van een grote kans op een strenge winter met Elfstedentocht. Het weerbeeld in Nederland in november 2011 leek als 2 druppels water op dat van november 1978. Hetzelfde droge, zachte rustige weer onder een Eurohogedrukgebied. In februari volgde een heuse imponerende koudegolf. De Elfstedentocht zat er niet in, al leken de kansen soms aanwezig…

En dan natuurlijk de hamvraag, hoe zit het nu met november 2014? Een vreemd en boeiend verloop van de maand. Eerst die zomerachtig-zachte opening met ook zomers onweer op de 2e. De dagen daarna soms verspreid een onweersontlading. Toch heel beperkt onweer en vervolgens wekenlang rustig weer, zonder onweer. Onwillekeurig vraag je je af, zou Pruiksma op grond hiervan toch iets bijzonders voor de winter van 2015 in het verschiet hebben zien liggen? Ik durf er geen oordeel over te geven. Maar eens zien hoe het vervolg zal zijn. Als de winter een zogenoemde koudeopbouw krijgt met in de loop van december fundamentele wijzigingen richting serieuze kou, zou het best eens interessant kunnen worden. En toch zie je dan op de allerlaatste novemberdag nog plotseling vrij onverwacht kustonweer. Toch een teken dat het niet echt lekker zit deze winter?
Laatst gewijzigd door Oud-forumlid op 30-11-2014 17:05, 1 keer totaal gewijzigd.

Oud-forumlid
Berichten: 170

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door Oud-forumlid » 30-11-2014 16:40

Vul hier je reactie in...
Gerard schreef:De beloofde openheid van zaken kan ik nog niet gewaar worden.
Wel zie ik een fraai, prozaïsch en romantisch verhaal over de landman Pruiksma, in goed geschreven Nederlands, wat op zich aangenaam is.


Uiteraard nam het uittypen van die catalogus wel de nodige tijd in beslag, Gerard. Vandaar dat die even op zich liet wachten. Ik wens iedereen veel plezier met deze opsomming.

Ko
Berichten: 5914
Lid geworden op: 08-06-2013

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door Ko » 30-11-2014 17:22

Qua Pruiksma's verhaal hierboven: in mijn ogen maakt het dus niets uit. November 1978 fors onweer, toch een strenge sneeuwwinter nadien. Ok geen Elfstedentocht. Maar deze kwam er wel in januari 1997, na een november 1996 met 11 onweersdagen. Wat je zelf ook al aangeeft. Ook november 1984 onweer, Elfstedentocht nadien in 1985.

Om nog even door te gaan, heb even opgezocht betreft aantal onweersdagen in november en de daaropvolgende winter, betreft De Bilt:

November 1983: geen onweersdagen, zachte winter 1984 zonder Tocht.
November 1988: geen onweersdagen, zeer zachte winter 1989 zonder Tocht.
November 1989: geen onweersdagen, zeer zachte winter 1990 zonder Tocht.
November 1993: geen onweersdagen, zachte winter 1994 zonder Tocht.
November 1994: een onweersdag, zeer zachte winter 1995 zonder Tocht.

Hierna heb ik geen materiaal meer van De Bilt maar denk dat er tussen 1997 en 2014 heus wel vaker onweerloze novembers zijn geweest, en zonder een Tocht nadien.

In mijn ogen kwamen er te vaak novembers voor met weinig tot geen onweer, zonder Tocht nadien. En juist wel meerdere keren met flink onweer in november MET ook winter en Tocht nadien.

Kortom: er is (helaas) geen verband zichtbaar. Hoe goed Pruiksma het ook bedoeld moet hebben. Maar meerdere 'averechtse' uitkomsten kwamen dan ook voor NA zijn dood.
Laatst gewijzigd door Ko op 30-11-2014 17:24, 1 keer totaal gewijzigd.
De winters waren mooi, heel vroeger.

Dick
Berichten: 3298
Lid geworden op: 31-05-1994

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door Dick » 30-11-2014 17:27

En dan toch weer onweer op de laatste novemberdag, het zal me benieuwen hoe de komende winter uitpakt.

John
Berichten: 7852
Lid geworden op: 31-10-1980

Re: Pruiksma en winterverwachting

Bericht door John » 30-11-2014 17:28

Ik heb er niets aan toe te voegen en daar ben ik blij om.

Alle opties open, bij elke aanvang van de winter op 1 december.

Plaats reactie